Powstanie przemysłu ciężkiego w Biskupicach związane jest z postacią Augusta Borsiga i jego syna Alfreda. August urodził się 23 czerwca 1804 r. we Wrocławiu. W 1823 r. ukończył Königliche Provinzial-Kunst- und Bauschule we Wrocławiu, a następnie w 1825 r. Königliche Gewerbe-Institut. Po kilku latach pracy w berlińskiej odlewni F.A. Egellsa, w 1837 r. założył w Berlinie własną fabrykę, w której od 1840 r. produkował lokomotywy dla powstających w całych Niemczech linii kolejowych. Rosnący popyt na lokomotywy zmusił Augusta Borsiga do wybudowania w podberlińskim Moabicie nowej fabryki. Aby rozwiązać problem związany z dostawami węgla, koksu i surówki żelaza do swoich zakładów, kupił w Biskupicach działkę o powierzchni 14 ha i młyn wodny. Wydzierżawił również na 50 lat pola górnicze Gute Hedwig, Hedwigs-Wunsch i Bertha-Wunsch. Nagła śmierć Augusta, który zmarł 7 lipca 1854 r. w Berlinie z powodu udaru mózgu, spowodowała, że przyszłość firmy znalazła się w rękach jego syna Alfreda urodzonego 7 marca 1829 r. w Berlinie. W 1856 r. rozpoczął on prace przy budowie kopalni Berthawunsch (od 1864 r. była to kopalnia Hedwigswunsch znana po 1945 r. jako kopalnia Jadwiga, a następnie Pstrowski). Pierwszy węgiel wydobyto w niej w grudniu 1862 r. Pół roku później zaczęto prace przy budowie huty żelaza. Dwa pierwsze wielkie piece ukończono w sierpniu 1864 r. Miały one pojemność po 200 m3. Obok wielkich pieców postawiono budynek odlewni. Węgiel do produkcji koksu pochodził z kopalni Hedwigswunsch, a rudy żelaza z własnych bądź dzierżawionych działek m.in. w rejonie Rudy, Tarnowskich Gór, Stolarzowic i Bytomia. Dzięki budowie drogi z Rudzkiej Kuźnicy poprzez Biskupice do Zabrza, którą zakłady Borsigwerk współfinansowały, uzyskały one połączenie z linią kolejową Mysłowice-Wrocław-Berlin.
W latach 1866?1868 na terenie huty wybudowano pudlingarnię, walcownię i kuźnię, a w latach 1869?1871 postawiono dwa kolejne wielkie piece. Rozwój huty powodował zwiększające się zapotrzebowanie na węgiel. Aby mu sprostać, w 1868 r. rozpoczęto prace przy budowie kopalni Ludwigsglück (po 1945 r. kopalnia Ludwik), z której pierwszy węgiel wydobyto w 1873 r. Równocześnie rozbudowywano kopalnię Hedwigswunsch. W samej zaś hucie wybudowano w 1872 r. dwa piece martenowskie do wytapiania stali ? były to pierwsze tego typu piece na Górnym Śląsku.
Zarząd biskupickich zakładów ?Borsigwerk? znajdował się w tzw. Zamku ? ulicę, na końcu której wybudowano go w 1855 r., nazwano Schloßstr. ? obecnie jest to ul. Zamkowa. ?Zamek? był kilkukrotnie rozbudowywany, m.in. w jednym ze skrzydeł postawiono oszkloną werandę, w której urządzono ogród zimowy. Oprócz biur, było tam również mieszkanie, w którym zatrzymywali się przedstawiciele rodziny Borsigów, w czasie swojego pobytu w Biskupicach. Na wieży zamontowano zegar wyprodukowany w 1888 r. w głogowskiej firmie Carla Weissa. W czerwcu 1904 r., w setną rocznicę urodzin Augusta Borsiga, na dziedzińcu ?Zamku? postawiono pomnik z jego popiersiem wykonanym przez Christiana Raucha. Pomnik stanął na niewielkim podwyższeniu, w otoczeniu trzech różnych drzew poświęconych trzeciemu pokoleniu Borsigów, synom Alberta: Arnoldowi, Ernestowi i Konradowi. W pobliżu ?Zamku? powstały trzy budynki z mieszkaniami dla urzędników zakładów Borsigwerk.
Rozrastający się kombinat Borsigwerk potrzebował co raz to nowych pracowników, dla których nie było w okolicy wystarczającej liczby mieszkań. W związku z tym, Albert Borsig rozpoczął w 1863 r. budowę osiedla mieszkaniowego w północno-wschodniej części Biskupic. Jego główna ulica, Auguststr. (obecnie ul. S. Okrzei), biegnąca z zachodu na wschód dzieliła osiedle na dwie części. W jego południowej części wybudowano łącznie 60 domów dla robotników, które stanęły przy sześciu równoległych ulicach odchodzących od Auguststr. na południe. Wszystkie one zostały nazwane na cześć rodziny Borsigów. Między domami postawiono budynki gospodarcze z tzw. chlewikami oraz pralnię z 68 stanowiskami. Osiedle przy samym wjeździe miało dużą gospodę z pokojami gościnnymi i sala balową, pomieszczeniem sklepu Konsumu i kantyną urzędniczą. W piwnicach urządzono piekarnię i mieszkanie piekarza, a w podwórzu warsztat rzeźniczy i mieszkanie rzeźnika. Na zapleczu gospody założono Park Hutniczy o powierzchni prawie 2 ha, z altanami, fontannami i torem kręglarskim. W 1867 r. na osiedlu utworzono ekspedycję pocztową 2 klasy, która swoją siedzibę miała w budynku przy obecnej ul. Wojciecha. W 1906 r. przy Albertstr. (ul. Wojciecha) postawiono halę gimnastyczną. W części północnej postawiono łącznie siedem domów dla urzędników i w latach 1869?1870 szkołę ewangelicką z mieszkaniami dla nauczycieli i kaplicą, której wyposażenie sprezentowała rodzina Borsigów. W latach 1870?1871 na południowym skraju osiedla wytyczono cmentarz ewangelicki.
Drugie osiedle dla pracowników koncernu nazwane Annasegen (Życzenie Anny) wybudowano w latach 1914?191 w zachodniej części Biskupic. W latach 1915?1920 na osiedlu wybudowano szpital, oddany do użytku 1 lipca 1920 r.
Albert Borsig zmarł 10 kwietnia 1878 r., jego spadkobiercami byli trzej małoletni w tym czasie synowie: Arnold (28.07.1867?1.04.1897), Ernst (13.09.1869?6.01.1933) i Konrad (4.04.1873?13.02.1945). W ich imieniu do 1894 r. koncernem zarządzali kuratorzy. W tym czasie w Biskupicach wybudowano m.in. trzy nowe piece martenowskie, a w 1884 r. oddano do użytku koksownię postawioną w pobliżu szybu Albert (po 1945 r. szyb Władysław) ? funkcjonuje ona do dzisiaj jako koksownia Jadwiga. Przed wybuchem I wojny światowej unowocześniono obie kopalnie i koksownię, a w hucie wybudowano dwa kolejne wielkie piece. W 1914 r. w biskupickich zakładach Borsigwerk zatrudnionych było 7,5 tys. pracowników. Rocznie produkowali oni m.in.: 1 216 tys. ton węgla, 200 tys. ton koksu, 80 tys. ton surówki, 80 tys. ton stali, 26 tys. ton żelaza sztabowego i 16 tys. ton blachy. Po wybuchu wojny produkcja koncernu przestawiona została na potrzeby wojska. W 1920 r. zakłady w Biskupicach oddzielone zostały od zakładów w Berlinie i przekazane nowo utworzonej spółce akcyjnej Borsigwerk A.G. Obie biskupickie kopalnie zwiększały produkcję i przynosiły zyski. Jednakże huta, dysponująca zdekapitalizowanymi urządzeniami i tracąca rynki zbytu, doprowadzona została do upadku, do czego przyczynił się również światowy kryzys gospodarczy, który wybuchł w 1929 r. Ostatecznie, do 1934 r. huta ta została prawie całkowicie zdemontowana. W tym czasie 51 proc. akcji spółki Borsigwerk A.G. należało już do Kokswerke und Chemische Fabriken A.G. Z dniem 1 lipca 1932 r. połączono je w spółkę Borsig- und Kokswerke G.m.b.H.
W styczniu 1945 r. Biskupice, będące od 1 stycznia 1927 r. dzielnicą Zabrza, zostały zdobyte przez Armię Czerwoną. Zanim 19 marca Zabrze przekazane zostało administracji polskiej, władze radzieckie zdemontowały koksownię Jadwiga. Kopalnie Jadwiga i Ludwik znalazły się w Zabrzańskim Zjednoczeniu Przemysłu Węglowego.
Dziesięć lat później, 31 marca 1955 r. na mocy uchwały Rady Ministrów i rozporządzenia Ministra Hutnictwa utworzono Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla (od 23 czerwca 2022 r. Instytut Technologii Paliw i Energii). Jego siedzibą został biskupicki ?Zamek?. Instytut prowadzi badania nad wykorzystaniem paliw kopalnych, odnawialnych i alternatywnych. W jego strukturze działają: Zakład Transformacji Energetycznej, Zakład Gospodarki o Obiegu Zamkniętym, Zakład Technologii Koksowniczych, Zakład Ochrony Powietrza i Laboratorium Chemii Analitycznej.
Opracował: Piotr Hnatyszyn
Muzeum Miejskie Zabrze