Każdy z nas niejednokrotnie natknął się na oznaczenie BPA (BISPHENOL A) FREE na produktach z tworzyw sztucznych, w tym butelkach na wodę. Bisfenol A, jedna z najbardziej rozpowszechnionych substancji organicznych, stosowana jako monomer w produkcji tworzyw poliwęglanowych, żywic epoksydowych i środków zmniejszających palność, obecna jest w wielu produktach codziennego użytku.
Zgodnie z przeprowadzonymi badaniami BPA może zakłócać działanie układu hormonalnego, wpływać negatywnie na rozwój płodu, układ rozrodczy oraz przyczyniać się do zwiększonego ryzyka występowania dysfunkcji seksualnych. Ponadto, BPA może zwiększać ryzyko otyłości, zaburzeń metabolicznych, cukrzycy oraz chorób układu krążenia u osób dorosłych, jak również wpływać na rozwój poznawczy i behawioralny u małych dzieci[1].
Badania przeprowadzone w ramach projektu HBM4EU[2] wykazały obecność BPA w moczu mieszkańców krajów europejskich, w tym Polski. W celu ograniczenia ekspozycji ludzi na szkodliwe działanie Bisfenolu A, w latach 2011-2018 Komisja Europejska wprowadziła ograniczenia dotyczące zawartości oraz migracji BPA w odniesieniu do etykiet i papieru termoczułego wykorzystywanego do druku paragonów (max. zawartość 0,02% mas.)[3], produktów przeznaczonych do kontaktu z żywnością[4] oraz zabawek[5], jak również zakaz stosowania materiałów zawierających BPA do produkcji butelek i kubków z poliwęglanu przeznaczonych dla niemowląt i dzieci.
Z uwagi na fakt, że BPA obecny może być również w wodzie przeznaczonej do spożycia, na mocy zmiany Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/2184 z dnia 16 grudnia 2020 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, KE ustanowiła obowiązek monitorowania obecności BPA i wymogi w zakresie maksymalnego stężenia tego związku na poziomie 2,5 ?g/L, zarówno w ?kranówce?, jak i wodzie butelkowej. Biorąc pod uwagę fakt, że woda stanowi nieodzowny element życia każdego z nas, jest to niewątpliwie znaczący krok w ograniczaniu narażenia obywateli UE na szkodliwe działanie tego związku.
W związku z nowymi wymaganiami prawnymi, Instytut Technologii Paliw i Energii wraz z firmą Aktun Sp. z o.o. realizuje projekt ?Kompaktowy system uzdatniania wód naturalnych zawierających zanieczyszczenia o zróżnicowanym profilu chemicznobiologicznym z inteligentnym systemem kontroli i sterowania? (POIR.01.01.01-00-0974/21-00), którego celem jest budowa systemu uzdatniania wód opartego na procesie nanofiltracji. Projektowany system pozwoli na dostosowanie parametrów jakościowych wody surowej do wymagań prawnych podyktowanych bezpieczeństwem i zdrowiem ludzi, również pod kątem zawartości Bisfenolu A.
[1] https://www.hbm4eu.eu/hbm4eu-substances/bisphenols/
[2] https://www.eea.europa.eu/en/newsroom/news/public-exposure-to-bisphenol-a
[3] ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) 2016/2235 z dnia 12 grudnia 2016 r. zmieniające załącznik XVII do rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) w odniesieniu do bisfenolu A
[4] ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) 2018/213 z dnia 12 lutego 2018 r. w sprawie stosowania bisfenolu A w lakierach i powłokach przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz zmieniające rozporządzenie (UE) nr 10/2011 w odniesieniu do stosowania tej substancji w materiałach z tworzyw sztucznych przeznaczonych do kontaktu z żywnością
[5] DYREKTYWA KOMISJI (UE) 2017/898 z dnia 24 maja 2017 r. zmieniająca, w celu przyjęcia określonych stężeń granicznych substancji chemicznych stosowanych w zabawkach, dodatek C do załącznika II do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/48/WE w sprawie bezpieczeństwa zabawek, w odniesieniu do bisfenolu A
Przygotowała: Katarzyna Rychlewska
Zakład Ochrony Powietrza